Τετάρτη 4 Μαΐου 2011

Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης "Ώρα Μηδέν": Προσωπικές αναμνήσεις...

Βρίσκομαι στην απίστευτα δυσάρεστη θέση να πρέπει να εκφράσω για άλλη μια φορά ορισμένες θέσεις μου, οι οποίες μπορεί να τύχουν υποστήριξης ή μπορεί να καταδικαστούν ως μονόπλευρες και ίσως στενόμυαλες. Ελπίζω όμως όσοι ενδιαφερθούν να με ξαναδιαβάσουν (και η αλήθεια είναι ότι έχω αρκετό καιρό να εκφράσω οποιεσδήποτε σκέψεις μου με αυτόν τον τρόπο) να αφήσουν το σχόλιό τους και την πρότασή τους.
Θα ξεκινήσω για άλλη μια φορά με τον τίτλο μου, αλλά ανάποδα. Θα ξεκινήσω από τις προσωπικές μου αναμνήσεις. Προ αμνημονεύτων χρόνων ήμουν και εγώ μαθήτρια στο Κ.Ω.Θ. Ήμουν πολύ μικρή και καθότι η μητέρα μου ανήκει στο (ελάχιστο - λιγότερο από 20 καθηγητές) μόνιμο προσωπικό του Ωδείου, μπήκα χωρίς εξετάσεις σε τάξη πιάνου (δεν θα αναφέρω ονομαστικά κανέναν από τους καθηγητές που είχα κατά την σύντομη διάρκεια των σπουδών μου εκεί, αλλά σαφέστατα ο καθείς μπορεί να ψάξει στα αρχεία του Ωδείου και να εντοπίσει ποιοί ήταν αν αυτό είναι το σημείο που τον ενδιαφέρει). Στην αρχή όλα πήγαιναν καλά, είχαμε κάνει και μια πολύ επιτυχημένη περιοδεία σε πόλεις της Βορείου Ελλάδας με ένα εκπληκτικό πρόγραμμα, στο οποίο ενώ ήμουν μόλις τρίτη Δημοτικού είχα ήδη σημαντικό ρόλο. Το αναφέρω, όχι γιατί θέλω να αυτοπροβληθώ, αλλά γιατί είναι ένα στοιχείο που χαρακτηρίζει το Ωδείο: δίνει στους μαθητές του την ευκαιρία από πολύ νωρίς να προβάλουν με τον πιο θετικό τρόπο το όποιο ταλέντο τους. Η θητεία μου στο Ωδείο θα ήταν σχετικά σύντομη, γιατί καθώς μεγάλωνα έκανα την επανάστασή μου (η οποία είναι από τις πράξεις που πραγματικά έχω μετανοιώσει στην ζωή μου) και σταμάτησα. Η δικαιολογία μου για πολύ καιρό ήταν ότι επειδή ήμουν η κόρη της τάδε, όλοι είχαν αυξημένες προσδοκίες από εμένα. Μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις να ίσχυε και αυτό, αλλά η πραγματικότητα ήταν διαφορετική. Απλά βαριόμουν.
Έκανα πολλά χρόνια να επιστρέψω στο Ωδείο και αυτό έγινε χάριν του μεγάλου έρωτά μου με τον G. F. Handel. Ήδη από το πρώτο έτος σπουδών μου στο Α.Π.Θ. ξεκίνησε μια σειρά μαθημάτων (ένα κάθε χρόνο) στο μάθημα της Ιστορίας της Μουσικής (που διδάσκει, μεταξύ άλλων η μητέρα μου). Έμπαινα στην τάξη και για λίγες ώρες μετέδιδα λίγο από το πάθος μου για τον συνθέτη στους μαθητές, οι οποίοι, θέλω να πιστεύω (και ξέρω) ότι το διασκέδαζαν. Επίσης, για δύο συναπτά έτη (2006 και 2007 νομίζω), συνεργάστηκα με την Ορχήστρα της Μέσης Τάξης του Ωδείου, σε δυο εξαιρετικά προγράμματα που έφεραν την μουσική σε πολλά σχολεία της πόλης μας. Άλλο ένα στοιχείο του Κ.Ω.Θ. που πάντοτε ήθελε να είναι κοντά στο νεανικό κοινό του και γενικότερα στους ανθρώπους της περιφέρειας.
Αλλά, τί είναι αυτό το Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης, πέρα από ένα προσωπικό σημείο αναφοράς; Είναι ένας πολιτιστικός και πολιτισμικός θεσμός ολόκληρης της Βορείου Ελλάδας. Είναι το μακροβιότερο δημόσιο σχολείο μουσικής ολόκληρης της χώρας (σε τρία χρόνια, αν δεν έχει κλείσει μέχρι τότε, θα γιορτάσει έναν ολόκληρο αιώνα!) Είναι το τελευταίο ωδείο στο οποίο οι μαθητές μπορούν να σπουδάσουν ΔΩΡΕΑΝ, όχι μόνο το όργανο της επιλογής τους, αλλά και τα απαραίτητα θεωρητικά μαθήματα. Είναι ένας χώρος ανταλλαγής μουσικώς ιδεών και όχι μόνο. Στα έγκατά του (κυριολεκτικά) φιλοξενεί μια αξιόλογη μουσική βιβλιοθήκη. Είναι το εφαλτήριο για πάρα πολλούς διάσημους Έλληνες μουσικούς που διέπρεψαν τόσο στο εξωτερικό, όσο και στο εσωτερικό. Αλλά πάνω από όλα είναι μια ιδέα.
Και τώρα (αμέσως αμέσως οι πολέμιοί μου) θα σπεύσετε να με κατηγορείσετε ότι αρχίζω τις μεγαλοστομίες. Μπορεί. Αλλά είναι αλήθεια. Γιατί είναι μια ιδέα; Γιατί αντιπροσωπεύει περισσότερες από τρεις γενιές ανθρώπων. Γιατί κάθε μαθητής που μπαίνει σε αυτό ξέρει ότι βαδίζει στα χνάρια μεγάλων καλλιτεχνών, και προσδοκά να γίνει ένας από αυτούς. Γιατί οι άνθρωποι που το συντηρούν όλα αυτά τα χρόνια, παρά τις όποιες πολιτικές διαφορές τους ή τις γενικότερες διαφωνίες τους, το αγαπούν και το πονάνε. Γιατί είναι τιμή για οποιονδήποτε να μπορεί να πει "ήμουν και εγώ σπουδαστής/καθηγητής στο Κ.Ω.Θ." Γιατί το Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης είναι αναπόσπαστο στοιχείο της πόλης και όσοι υποστηρίζουν ότι αγαπούν την Θεσσαλονίκη, αναπόφευκτα - και ανεξάρτητα από τα μουσικά ενδιαφέροντά τους - αγαπούν και το Κρατικό της Ωδείο. Το ΜΟΝΑΔΙΚΟ ΚΡΑΤΙΚΟ ΩΔΕΙΟ ΟΛΟΚΛΗΡΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ!
Και φτάνουμε στο "Ώρα Μηδέν". Δυστυχώς ζούμε στην Ελλάδα. Δεν θα ανακυκλώσω όλες τις φράσεις - "χώρα αντιφάσεων", "ωχαδερφισμού", "παράνοιας" κτλ - γιατί δεν έχει κανένα απολύτως νόημα. Είναι γνωστές. Η κατακρύλα του Ωδείου ξεκίνησε επί κυβερνήσεως ΝΔ, όταν και αντικαταστάθηκε ο τότε Διευθυντής του Ωδείου (ο οποίος ορίζεται πάντα από την Κυβέρνηση, άρα από το ΥΠΠΟΤ), ο οποίος είχε κατορθώσει στα λίγα που χρόνια που το διοικούσε να το βγάλει από ορισμένες πολύ δύσκολες καταστάσεις και να ξεκινήσει προγράμματα τα οποία προβάλανε την θετική δουλειά που γίνεται στον χώρο. Με την αντικατάστασή του, ο καινούργιος Διευθυντής, μέσα σε έναν χρόνο - κυριολεκτώ και όποιος θέλει μπορεί να βρει στοιχεία που το αποδεικνύουν - το καταπόντισε σε απίστευτα βάθη. Σε τέτοιο σημείο που αναγκάστηκε η νέα κυβέρνηση να μην του ανανεώσει την σύμβαση και να αναθέσει την διοίκηση σε έναν Αναπληρωτή Διευθυντή. Όμως τα παράλογα δεν σταματούν εδώ. Το Ωδείο δεν διοικείται από τον Διευθυντή του: η θέση του Διευθυντή είναι να κάνει προτάσεις, οι οποίες μετά εγκρίνονται ή απορρίπτονται από το Διοικητικό Συμβούλιο, το οποίο επίσης διορίζεται από την Κυβέρνηση και στο οποίο Δ. Σ. μπορεί και να μην συμμετέχει κανένας καθηγητής του Ωδείου! Αν μπορεί κάποιος από εσάς να καταλάβει πώς γίνεται ένα εξωτερικό Δ. Σ. να καταλαβαίνει τα προβλήματα του Ωδείου καλύτερα από όσους εργάζονται σε αυτό και τα ζούνε στο πετσί τους, ας μου το εξηγήσει και εμένα, γιατί εγώ δεν το πιάνω.
Το τωρινό Δ. Σ. είναι - και αυτό είναι προσωπική μου άποψη - καλοπροαίρετο μεν, απαράδεκτο δε. Μπορεί οι διοικούντες να είναι άνθρωποι που ενδιαφέρονται για το Ωδείο, να υπήρξαν παλιότερα μαθητές του ή να έχουν κάποια άλλη επαφή με το ίδρυμα, αλλά οι χειρισμοί τους την σχολική χρονιά που μας πέρασε ήταν ο ένας χειρότερος από τον άλλο. Επιπλέον η στάση ορισμένων συγκεκριμένων μελών του Δ. Σ. ήταν εριστική απέναντι στους πάντες, κάνοντας αδύνατο τον ουσιαστικό διάλογο και δηλώνοντας (μπροστά σε μάρτυρες): "Κάνετε πολύ μεγάλο λάθος κυρία μου αν νομίζετε ότι ζούμε σε μια δημοκρατική κοινωνία!" Ναι, ναι, αυτό το άκουσα με τα ίδια μου τα αυτιά, μαζί με καμιά τριανταριά άλλους ανθρώπους του Ωδείου, γι' αυτό και το αναφέρω. Απαράδεκτο επίσης το γεγονός ότι το Δ. Σ. έκανε μήνυση σε μαθητές (!) του Ωδείου, η οποία μήνυση αυτή την στιγμή είναι ακόμα στα δικαστήρια! Να σημειώσω ότι η μήνυση ήταν πρωτοβουλία του Προέδρου του Δ. Σ. και από όσο γνωρίζω κανένας καθηγητής του Ωδείου δεν την στήριξε.
Προφανώς είναι δύσκολο να λυθεί το πρόβλημα. Πρώτον, γιατί η όλη οργάνωση του Ωδείου ανήκει στην κατηγορία των ελληνικών παραλόγων. Η καλοπροαίρετη προσπάθεια της αείμνηστης Μελίνας Μερκούρη όταν ήταν Υπουργός Πολιτισμού τότε να υπάγει το Ωδείο στο Υπουργείο Πολιτισμού και όχι στο Παιδείας τώρα γυρνάει μπούμερανγκ. Αποτέλεσμα αυτής της κίνησης είναι το Ωδείο να μην αναγνωρίζεται ως Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα, αλλά ως άλλο ένα ίδρυμα δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Τα πτυχία του Ωδείου δεν αναγνωρίζονται από κανέναν φορέα και αν κάποιος μαθητής θέλει να κάνει σπουδές, πρέπει αφού πάρει το πτυχίο ή δίπλωμα του Ωδείου να συνεχίσει (ουσιαστικά να ξεκινήσει) ακαδημαϊκές σπουδές είτε στα Ελληνικά Μουσικά Τμήματα, είτε σε κάποια Ακαδημία του εξωτερικού. Οι μαθητές του δεν χαίρουν φοιτητικών προνομίων, γιατί ακριβώς το ίδρυμα δεν αναγνωρίζεται. Πολλοί από αυτούς αναγκάζονται να σπουδάζουν παράλληλα με το Ωδείο και αλλού, ώστε να αποκτήσουν έναν ακαδημαϊκό βαθμό, γεγονός που τους δυσκολεύει στις μουσικές σπουδές τους. Το προηγούμενο παράδοξο που ανάφερα για το πώς διοικείται το Ωδείο πρέπει σαφώς να μεταρρυθμιστεί. Οι συμβασιούχοι πρέπει να μονιμοποιηθούν - όχι γιατί είναι πολιτικά ή κοινωνικά ορθό, αλλά για τον απλούστατο λόγο ότι πρόκειται για δασκάλους οργάνου. Δεν γίνεται ο μαθητής να ξεκινάει μαθήματα τον πρώτο χρόνο με έναν καθηγητή και μια συγκεκριμένη θεωρία και τεχνική, τον δεύτερο να συνεχίζει με κάποιον άλλον και άρα άλλη θεωρία και τεχνική, τον τρίτο με άλλο και ούτω καθεξής! Πρόκειται για μουσική τέχνη, όχι για διδασκαλία μαθηματικών! Το κτίριο πρέπει επιγόντως να αλλάξει, γιατί δεν επαρκεί για τις ανάγκες του Ωδείου (ας μην ξεχνάμε ότι προτού το πάρει το Ωδείο ήταν Τράπεζα, ενώ και άλλοι άσχετοι με την μουσική φορείς στεγάστηκαν κάποτε σε αυτό). Και ναι, η Κυβέρνηση πρέπει να ξυπνήσει και να αναδιαρθρώσει (κακιά λέξη αυτές τις ημέρες, αλλά έτσι το βλέπω) την λειτουργία του Ωδείου με βάση τις ήδη υπάρχουσες προτάσεις των καθηγητών του Ωδείου, οι οποίες ακολουθούν Ευρωπαϊκά  δοκιμασμένα πρότυπα!
Βεβαίως και δεν έχω αυταπάτες. Ούτε νομίζω τις έχουν οι καθηγητές, μαθητές και γονείς του Ωδείου. Ξέρω ότι αυτή την στιγμή, στην κατάσταση που βρίσκεται ολόκληρη η Ελλάδα, το τελευταίο πράγμα που ενδιαφέρει την οποιαδήποτε Κυβέρνηση, είναι να λύσει το πρόβλημα του Ωδείου. Το πιο πιθανό είναι να την συμφέρει να κλείσει το ίδρυμα ή να το αναλάβει κάποιος ιδιώτης, προσθέτοντας έτσι απλά στην λίστα των ιδιωτικών ωδείων που υπάρχουν στην χώρα μας. Κατ' αυτό τον τρόπο όμως, οι μαθητές που αδυνατούν να πληρώσουν τα δίδακτρα και έχουν την επιθυμία να γίνουν μουσικοί, αυτομάτως χαντακώνονται. Γνωρίζω πολύ καλά ότι δεν υπάρχει μέση λύση, ή και δικαιοσύνη στην κοινωνία. Αλλά ανήκω στην κατηγορία των ανθρώπων που πιστεύουν ακράδαντα πως αν αρχίσουμε τις εκπτώσεις στον πολιτισμό μας - το στοιχείο που ανέδειξε κάποτε την Ελλάδα - θα χάσουμε ένα κομμάτι του εαυτού μας και της ταυτότητάς μας.
Θα κλείσω με μια "φιλοσοφία" που παίρνω από την αγαπημένη μου σειρά NCIS (A Man Walks into a Bar) σε ελεύθερη μετάφραση: "-Ένας άντρας μπαίνει σε ένα μπαρ και ζητάει ένα ποτήρι νερό. Ο μπάρμαν βγάζει ένα πιστόλι, πυροβολεί και αστοχεί. Ο άντρας τον ευχαριστεί, αφήνει φιλοδώρημα και φεύγει. Γιατί τον ευχαριστεί, και γιατί αφήνει φιλοδώρημα; - Ο άντρας είχε λόξυγγα. - Τα πάντα έχουν να κάνουν με τις αντιδράσεις μας [...] Όλοι μας αντιδρούμε στις προκλήσεις της ζωής με διαφορετικό τρόπο. [...] Κάποιοι αναγνωρίζουν την μοίρα τους, και άλλοι κάνουν ότι είναι δυνατό για την αλλάξουν. Κάποιες φορές αψηφούμε τις προσδοκίες των άλλων, και πότε πότε ανταποκρινόμαστε με τον καλύτερο τρόπο. Αλλά η μία σταθερή παράμετρος είναι να είμαστε αληθινοί ως προς το ποιοί είμαστε. Κάνουμε αυτό που πρέπει να κάνουμε, όταν πρέπει να το κάνουμε. Αντιδρούμε, προς το καλύτερο ή προς το χειρότερο." Καιρός να αντιδράσουμε λοιπόν.  

(Όλες οι παραπάνω απόψεις - με εξαίρεση το απόσπασμα της σειράς - είναι προσωπικές απόψεις της συντάκτη, η οποία αναλαμβάνει την ευθύνη των λόγων της)

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου